Huyện Từ Sơn, Bắc Ninh không chỉ nổi tiếng với hội Đền Đô mà còn có đặc sản bánh phu thê. Theo người dân địa phương, bánh phu thê có nguồn gốc từ thời Lý, khi vua Lý Anh Tông đi đánh trận, hoàng hậu ở nhà làm bánh gửi ra trận. Vua ăn bánh thấy ngon, nhớ đến tình vợ chồng nên đặt tên là bánh phu thê (còn gọi là bánh xu xê).

Từ đó, người làng Đình Bảng truyền nhau cách làm bánh phu thê, lưu giữ đến ngày hôm nay. Cùng với trầu cau, bánh phu thê thường được gói thành từng cặp, là loại bánh biểu tượng của thủy chung, mang ý nghĩa cầu chúc cho hạnh phúc vợ chồng bền chặt.

Bánh phu thê - đặc sản của người dân Đình Bảng, Từ Sơn. Ảnh: hnfood.

Nguyên liệu chính để làm bánh phu thê là bột nếp, đỗ xanh. Đầu tiên, người làm chọn nếp cái hoa vàng - loại gạo ngon được trồng ngay tại địa phương, đem ngâm, xay, rồi lọc lấy bột. Mỗi kg gạo sẽ cho khoảng 400 gram bột nếp. Bên cạnh gạo, đỗ xanh cũng là loại do bà con tự trồng. Hạt đỗ sau thu hoạch được phơi kỹ, lựa chọn rồi đem nấu chín và giã nhuyễn. Để có được mẻ bánh ngon, đạt tiêu chuẩn, khâu làm bột gạo cần tỉ mỉ, đậu xanh phải sạch, bởi nếu lẫn tạp chất bánh sẽ nhanh hỏng.

Ngoài ra, để làm vỏ bánh phu thê, bà con còn chuẩn bị thêm đu đủ xanh nạo sợi và quả dành dành khô. Đây đều là những loại cây dễ tìm, có ngay tại địa phương. Đu đủ giúp tạo độ dai, giòn, còn quả dành dành tạo màu đẹp mắt cho vỏ bánh.

Đu đủ sau khi nạo sợi được trộn với nước dành dành, tiếp đó thêm bột nếp lọc, nhào đều tay đến khi bột quánh, dẻo, nhuyễn và vàng. Khi ấy, người làm mới lấy nhân đỗ đã chín, thêm dừa tươi nạo sợi để tăng độ béo, ngậy hoặc thêm hạt sen, tùy theo công thức và khẩu vị. Người làm nặn nhân thành từng viên tròn, đặt vào lớp vỏ bột rồi gói lại bằng lá chuối tây dẻo đã làm sạch hoặc luộc chín. Trước khi gói, lá chuối được quét một lớp dầu ăn mỏng để bánh khỏi dính.

Nhân bánh được làm từ đỗ xanh, dừa nạo. Ảnh: hnfood.

Sau khi gói, bánh phu thê được cho vào nồi hấp như đồ xôi, sau cùng, gói thêm một lớp lá dong xanh, sạch, để ráo và tước bớt cọng. Bánh thành phẩm được buộc thành cặp bằng lạt điều. Theo người làm, lá dong xanh tượng trưng cho tấm lòng chung thủy, sắt son, lạt điều là sợi tơ hồng gắn kết tình vợ chồng thắm thiết.

Bánh phu thê đạt tiêu chuẩn khi phần bột trong suốt, nhìn thấy cả những sợi đu đủ và có màu vàng đẹp mắt. Ăn một miếng bánh, thực khách cảm nhận được vị giòn của đu đủ, vị dẻo của bột nếp, vị ngọt nhẹ của đường, vị béo bùi của đậu xanh, dừa hòa quyện.

Hiện nay, phường Đình Bảng có gần 1.000 hộ sản xuất bánh phu thê, tuy nhiên, đây chỉ là nghề phụ của người dân. Bánh phu thê làm tự nhiên, không chứa chất bảo quản chỉ để được trong vòng 3 ngày. Sản phẩm được tiêu thụ chủ yếu ở địa phương và một số tỉnh lân cận.

st