Theo quan niệm dân gian, ngày 23 tháng Chạp hàng năm là ngày cúng đưa ông Táo về chầu trời - ngày lễ rất được nhiếu người Việt coi trọng. Theo truyền thuyết, Táo quân là vị thần quanh năm chỉ ở trong bếp nên biết hết mọi chuyện trong nhà. Vì thế, với mong muốn ông “phù trợ” cho cả nhà gặp được nhiều điều may mắn trong năm mới, các gia đình thường làm lễ tiễn đưa ông về chầu trời rất trọng thể.

Thời gian cúng

Theo các chuyên gia phong thủy và cũng theo quan niệm dân gian, lễ cúng ông Táo cần phải được tiến hành trước khi ông Táo bay về trời báo cáo Ngọc hoàng (trước 12g trưa ngày 23 tháng Chạp). Vì vậy, tùy theo điều kiện thời gian của từng nhà, chúng ta có thể cúng ông Táo vào trưa, tối ngày 22 tháng Chạp hoặc sáng ngày 23 tháng Chạp. Tuy nhiên, nếu không sắp xếp được thời gian, chúng ta cũng có thể làm lễ cúng trước đó 1 - 2 ngày.

Theo các chuyên gia phong thủy và cũng theo quan niệm dân gian, lễ cúng ông Táo cần phải được tiến hành trước khi ông Táo bay về trời báo cáo Ngọc hoàng (trước 12g trưa ngày 23 tháng Chạp).

Lễ vật trong mâm cỗ cúng

Tùy theo điều kiện của từng gia đình mà nhiều người có sự chuẩn bị các lễ vật cúng ông Táo khác nhau. Thông thường, mâm cỗ cúng truyền thống sẽ bao gồm rất nhiều món, bao giờ cũng có các món ăn và lễ vật.

Để ông Táo có phương tiện về chầu trời, ở miền Bắc người ta còn cúng cá chép còn sống thả trong chậu nước, ngụ ý "cá hóa long" nghĩa là cá sẽ biến thành rồng đưa ông Táo về trời. Cá chép này cũng sẽ được phóng sinh ra ao hồ hay ra sông sau khi cúng. Ở miền Trung, nhiều người cúng 1 con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ ngụ ý đây là phương tiện cho ông Táo cưỡi về chầu trời còn ở miền Nam đơn giản hơn, chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy.

Ở miền Bắc, các gia đình thường cúng cá chép còn sống thả trong chậu nước, cá chép này sẽ được phóng sinh ra ao hồ hay ra sông sau khi cúng.

Trước khi sắp mâm cỗ cúng ông Táo, gia chủ cần chuẩn bị đầy đủ các lễ vật cúng Táo quân gồm có:

3 chiếc mũ Táo quân: 2 chiếc mũ ông Táo có cánh chuồn, 1 chiếc mũ bà Táo không có cánh chuồn. Cả 3 mũ đều được trang trí sặc sỡ. Ở nhiều nơi người ta chỉ sử dụng 1 chiếc mũ có cánh chuồn để tượng trưng kèm theo áo và đôi hia giấy. Màu sắc áo mũ của ông Táo thay đổi theo ngũ hành. Để đơn giản, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng 1 cỗ mũ ông Táo (có 2 cánh chuồn) lại kèm theo 1 chiếc áo và 1 đôi hia bằng giấy.

 Những chiếc mũ Táo quân đều được trang trí sặc sỡ.

Những đồ vàng mã này (mũ, áo, hia và một số vàng thoi bằng giấy) sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp cùng với bài vị cũ, sau đó, lập bài vị mới cho Táo Công. Theo tục xưa, riêng đối với những nhà có trẻ con, mâm cúng ông Táo còn có 1 con gà luộc kèm theo.

Tùy theo hoàn cảnh, các gia đình hoặc làm lễ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng…) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc…) để tiễn ông Táo về trời.

Ngoài các lễ vật chính như trên, tùy theo hoàn cảnh, các gia đình hoặc làm lễ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng…) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc…) để tiễn ông Táo. Mâm cỗ cúng ông Táo trong truyền thống của người miền Bắc thường bao gồm các món cơ bản như gạo, muối, thịt vai lợn luộc, bát canh mọc, món xào thập cẩm, giò, xôi gấc, chè kho, hoa quả, ấm trà sen, 3 chén rượu, bưởi, trầu cau, 1 lọ hoa đào nhỏ, 1 lọ hoa cúc, tiền vàng mã và cá chép còn sống. Còn với người miền Nam, mâm cỗ cúng ông Táo thường chỉ đơn giản với giấy cúng, hoa, trái cây và không thể thiếu một đĩa kẹo thèo lèo.

Thông thường, sau khi bày lễ vật, thắp hương và khấn vái xong, đợi hương tàn lại thắp thêm một tuần hương nữa, lễ tạ rồi hóa vàng mã và thả cá chép ra ao, hồ, sông, suối… để thả cá chở ông Táo lên chầu trời.

(st)